Πολυτεχνείο 1973 - Τραυματίες και συλληφθέντες Κύπριοι που συμμετείχαν στην εξέγερση  

Του Ιερώνυμου Λύκαρη 

Φέτος συμπληρώνονται 50 χρόνια από την εξέγερση του Πολυτεχνείου. Ένα μοναδικό γεγονός στη νεότερη ιστορία της Ελλάδας, που ξεκίνησε σαν φοιτητική κατάληψη και μέσα σε λίγες ώρες εξελίχθηκε σε λαϊκό ξεσηκωμό.

Το φθινόπωρο του 1973 η οικονομική κρίση και η εντεινόμενη λαϊκή δυσαρέσκεια, η διεθνής απομόνωση και η μαχητικότητα του φοιτητικού κινήματος εξανάγκασαν τον δικτάτορα Παπαδόπουλο να αναζητήσει διάδοχη λύση με την εφαρμογή ενός σχεδίου ελεγχόμενης «φιλελευθεροποίησης» του καθεστώτος. Το σχέδιο, το οποίο ανέλαβε να υλοποιήσει η κυβέρνηση-μαριονέτα του παλιού πολιτικού Σπύρου Μαρκεζίνη, προέβλεπε τη διεξαγωγή εκλογών με τη συμμετοχή των προδικτατορικών κομμάτων αλλά και νέων, ώστε ο ίδιος να «παραδώσει» την εξουσία εξασφαλίζοντας το πολιτικό του μέλλον ως πρόεδρος της «Δημοκρατίας». Το σχέδιο ανέλαβε να υλοποιήσει ο αρχηγός του προδικτατορικού κόμματος των «Προοδευτικών» Σπυρίδων Μαρκεζίνης, συγκροτώντας δοτή κυβέρνηση-μαριονέτα (8 Οκτωβρίου 1973).

Κατά το τριήμερο της εξέγερσης, με κέντρο συσπείρωσης και κινητοποίησης το Πολυτεχνείο, χιλιάδες φοιτητές, σπουδαστές, μαθητές και εργαζόμενοι νέοι κατέβηκαν μαχητικά στους δρόμους και ενώθηκαν με χιλιάδες εργάτες, υπαλλήλους, αυτοαπασχολούμενους, μεσαία στρώματα, επιστήμονες και καλλιτέχνες και απαίτησαν λαϊκή κυριαρχία και εθνική ανεξαρτησία. Ακολούθησε όργιο δολοφονικής καταστολής. Νεκροί, τραυματίες, συλλήψεις. Ενδεικτικά μόνο αναφέρουμε ότι μέσα σε λιγότερο από τρία 24ωρα η αστυνομία κατανάλωσε 24.000 σφαίρες και ο στρατός 300.000. Οι 24 επιβεβαιωμένοι θάνατοι και οι πάνω από 1.103 τραυματίες της εξέγερσης του Πολυτεχνείου αποτελούν τη μέχρι σήμερα γνωστή, τεκμηριωμένη ιστορία της.

Μια από τις λιγότερο γνωστές πτυχές της είναι ότι στην εξέγερση συμμετείχαν και πολλοί Κύπριοι, φοιτητές, σπουδαστές, εργαζόμενοι και επιστήμονες, κάποιοι από τους οποίους τραυματίστηκαν ή συνελήφθησαν.

Ανάμεσα στους 131 τραυματίες που κατέθεσαν ως μάρτυρες κατηγορίας στη δίκη των υπαιτίων της αιματηρής καταστολής (16 Οκτωβρίου - 30 Δεκεμβρίου 1975) ήταν και δύο Κύπριοι: ο Σάββας Ιωαννίδης και ο Σάββας Λοϊζίδης.

Οι εμπειρίες τους από τη συμμετοχή τους στην εξέγερση, καθώς και οι συνθήκες τραυματισμού τους έχουν διασωθεί στις καταθέσεις τους στο δικαστήριο, όπως αυτές καταγράφηκαν στα επίσημα πρακτικά της δίκης αλλά και στις εφημερίδες της εποχής.

Το κτίριο όπου το 1973 στεγαζόταν ο «οφθαλμός της τάξεως», το χουντικό υπουργείο Δημοσίας Τάξεως, η φρουρά του οποίου κακοποίησε τον Σάββα Λοϊζίδη. Από τις 20:15 μέχρι και λίγο μετά τα μεσάνυχτα της 16.11.1973, δηλαδή μέσα σε τεσσερισήμισι ώρες περίπου, η φρουρά του, συνεπικουρούμενη από παρακρατικούς, έριξε 3.800 σφαίρες ενάντια σε άοπλους διαδηλωτές, δολοφονώντας τουλάχιστον τρεις (τον Διομήδη Κομνηνό, τον Βασίλειο Φάμελλο και τη Νορβηγίδα Τόριλ Μαργκρέτε Ενγκελαντ) και τραυματίζοντας ανεξακρίβωτο αριθμό ανδρών και γυναικών, 41 από τους οποίους (37 άνδρες και 4 γυναίκες) κατέθεσαν ως μάρτυρες κατηγορίας στις δύο δίκες. Σήμερα στεγάζει το Εργατικό Κέντρο της Αθήνας.

Σάββας Ιωαννίδης

Ο φοιτητής τότε Σάββας Ιωαννίδης, 23 ετών, γεννημένος στην Πάφο, κατέθεσε ως πολιτικώς ενάγων στις 3.11.1975. Όπως ο ίδιος είπε, έλαβε μέρος στην εξέγερση επειδή πίστευε στην ιδέα της ελευθερίας. Γύρω στις 1:30 της 17.11.1973 βρέθηκε στην οδό Μπουμπουλίνας, λίγο πριν από τη διασταύρωσή της με τη λεωφόρο Αλεξάνδρας. Πριν εμφανιστούν τα άρματα, ήταν μαζί με άλλα 10-15 άτομα, που λίγο νωρίτερα είχαν σκορπίσει από μια διαδήλωση που διαλύθηκε στις γύρω παρόδους, έπειτα από επίθεση ισχυρής αστυνομικής δύναμης με κλομπ και πυροβολισμούς και την υποστήριξη αύρας που έριχνε δακρυγόνα. Ο ίδιος είδε έναν αστυνομικό να πυροβολεί.

Όταν στη λεωφόρο Αλεξάνδρας κατέβαιναν πυροβολώντας τα τανκς, προερχόμενα από το τέρμα Αμπελοκήπων και κατευθυνόμενα προς το Πολυτεχνείο, ο Ιωαννίδης δέχτηκε μια σφαίρα στον θώρακα δεξιά, μεταξύ 10ης και 11ης πλευράς. Το τραύμα του ήταν διαμπερές. Δεν είδε τι βλήμα ήταν. Η σφαίρα δεν είχε προέλθει από τους πυροβολισμούς των αρμάτων, αλλά από την αντίθετη πλευρά. Ήταν βέβαιος, από την κατεύθυνση που είχε η διαδρομή της στο σώμα του (από πάνω προς τα κάτω), ότι τον χτύπησαν από την ταράτσα του κολαστήριου της Ασφάλειας της οδού Μπουμπουλίνας όπου υπήρχε και ένα κτίριο της Αεροπορίας.

Αρχικά μεταφέρθηκε στο Ρυθμιστικό (σημερινό νοσοκομείο Γεώργιος Γεννηματάς) σε κακό χάλι. Όντας βαριά τραυματισμένος, δεν αντιλήφθηκε τι συνέβαινε. Από εκεί τον μετέφεραν στο νοσοκομείο Ευαγγελισμός όπου παρέμεινε ενάμιση μήνα. Στη δίκη κατέθεσε καθιστός, επειδή υπέφερε ακόμη από το τραύμα του και είχε πρόσφατα υποβληθεί σε εγχείρηση.

Σάββας Λοϊζίδης

Ο φοιτητής Φιλοσοφικής Σάββας Λοϊζίδης, 25 ετών, γεννημένος στην Κύπρο, κατέθεσε στην πρώτη δίκη στις 29.10.1975 και στη δεύτερη στις 28.1.1977. Συμμετείχε στην εξέγερση από το μεσημέρι της πρώτης μέρας. Το απόγευμα της Παρασκευής αντιλήφθηκε ένα άτομο που μιλούσε στους εγκλείστους του Πολυτεχνείου για σφαγές σε διάφορα σημεία της Αθήνας, με σκοπό να σπείρει τον πανικό. Από την όλη στάση του κατάλαβε ότι ήταν προβοκάτορας και τον ανέφερε στη Συντονιστική Επιτροπή. Του ζήτησαν να δείξει ταυτότητα, εκείνος αρνήθηκε με διάφορες υπεκφυγές, και τότε βεβαιώθηκαν ότι ήταν ξένο προς το φοιτητικό κίνημα στοιχείο και τον έδιωξαν. Ο ίδιος αντιλήφθηκε καμιά δεκαριά άτομα που δεν ήταν φοιτητές να φωνάζουν συνθήματα που δεν ενέκρινε η Συντονιστική Επιτροπή και τα οποία στο τέλος απομονώθηκαν. Μπορεί να ήταν προβοκάτορες, μπορεί εξτρεμιστές. Έναν από αυτούς τον ήξερε γιατί έμενε κοντά στη γειτονιά του. Ήταν φοιτητής στη Σχολή Δοξιάδη, το μικρό του όνομα ήταν Άγγελος και ήταν υπέρ των δυναμικών λύσεων. Όταν οι απόψεις του δεν έγιναν αποδεκτές, έφυγε μαζί με κάτι άλλους.

Μετά τη ρίψη των δακρυγόνων μέσα στον χώρο του Πολυτεχνείου, είδε δύο τραυματίες. Τους έβαλαν σε φορεία για να τους πάνε στο πρόχειρο ιατρείο. Τα παιδιά που τους μετέφεραν του είπαν ότι δεν ήταν νεκροί. Τα δακρυγόνα ανάγκασαν τον κόσμο που διαδήλωνε έξω από το Πολυτεχνείο να σκορπιστεί προς όλες τις κατευθύνσεις. Πριν από την εισβολή του τανκ, άκουσε για δύο νεκρούς στα Εξάρχεια που τους σκότωσαν αστυφύλακες.

Όταν το τανκ γκρέμισε την πύλη και άκουσε τους στρατιώτες να τους καλούν να βγουν έξω και ότι δεν θα τους πείραζε κανείς, έτρεξε προς την πλευρά της οδού Τοσίτσα, ανέβηκε στα κάγκελα και πήδηξε έξω. Ένας φοιτητής τού είπε ότι κινδύνευε περισσότερο, γιατί υπήρχαν και αστυνομικοί που χτυπούσαν, και τότε ξαναπήδησε μέσα. Με τις άλλες ομάδες φοιτητών που βρίσκονταν στο προαύλιο, αγκαλιασμένοι έψελναν τον Εθνικό Ύμνο και φώναζαν στους στρατιώτες «Είσαστε αδέλφια μας». Ήταν μεταξύ των πρώτων που βγήκαν από την κεντρική πύλη. Απέξω ήταν στρατιώτες και αστυνομικοί με στολή και πολιτικά. Οι αστυνομικοί είχαν μια κλούβα επί της Πατησίων και εμπόδιζαν τη διέλευση των εξερχομένων, δεν έβαζαν όμως ανθρώπους σε εκείνη την κλούβα. Οι στρατιώτες δεν τους πείραξαν, ίσα-ίσα τους έλεγαν να φύγουν με προφυλάξεις. Θέλησε να πάει προς τη λεωφόρο Αλεξάνδρας από την οδό Πατησίων.

Στη διασταύρωση Πατησίων και Τοσίτσα ήταν σταματημένο ένα στρατιωτικό αυτοκίνητο και αστυνομικοί με στολή και πολιτικά, που κρατούσαν κλομπ και μεγάλα ξύλα. Σε μια στιγμή αντιλήφθηκε έναν με στρατιωτική στολή πάνω στη νησίδα της οδού Πατησίων να σκοπεύει και να τον πυροβολεί. Ευτυχώς που πρόλαβε και έπεσε κάτω. Σηκώθηκε και πήγε πάλι να τρέξει προς τη λεωφόρο Αλεξάνδρας. Τότε οι προαναφερθέντες αστυνομικοί με στολή και πολιτικά έπεσαν πάνω του και τον χτύπησαν, σχεδόν μέχρι αναισθησίας. Κάποια στιγμή, σε κακή κατάσταση, μισοζαλισμένο και μέσα στα αίματα, με κλοτσιές και με σπρωξιές τον οδήγησαν προς την οδό Αβέρωφ.

Μέχρι να φτάσει στη οδό Μάρνη άκουγε πυροβολισμούς χωρίς να καταλαβαίνει από πού προέρχονταν. Εκεί, έξω από το υπουργείο Δημοσίας Τάξεως (η είσοδός του βρισκόταν στην 3η Σεπτεμβρίου αλλά το κτίριο είχε όψεις στην οδό Αβέρωφ και στην οδό Μάρνη), δύο από τη φρουρά του τον συνέλαβαν. Από το σημείο αυτό ένιωσε να χάνει τη μνήμη του. Άρχισε πάλι να αντιλαμβάνεται το τι συμβαίνει γύρω του όταν βρέθηκε στον προθάλαμο του υπουργείου. Είχαν συλλάβει κι άλλους. Με τρόμο είδε τα μέλη της φρουράς του υπουργείου να κακοποιούν άγρια τους συλληφθέντες με τυφλό ξύλο και κλοτσιές. Άρχισαν να χτυπούν και τον ίδιο. Ενώ ήταν πεσμένος κάτω και αιμορραγούσε στο κεφάλι, ένας αξιωματικός διέταξε να τον πάνε στην κλούβα. Μάλλον ήταν ο επικεφαλής τους ο οποίος, όταν κατάλαβε από την προφορά του ότι ήταν Κύπριος, του είπε: «Τομάρια, φτιάξατε τα δικά σας και ήλθατε τώρα να φτιάξετε και τα δικά μας». Κάποιοι του επισήμαναν ότι είχε τα χάλια του και ότι ίσως δεν μπορούσε να περπατήσει. Εκείνος επέμενε. Δύο αστυνομικοί τον πήραν, τον έβγαλαν έξω, αλλά δεν τον έβαλαν στην κλούβα. Τον άφησαν να συνέλθει λίγο, του είπαν ότι εκεί κοντά στο υπουργείο υπήρχε μια κλινική και τον άφησαν να φύγει αβοήθητο. Συγκέντρωσε όλες του τις δυνάμεις και με μεγάλη προσπάθεια κατάφερε να φτάσει στην ιδιωτική κλινική Άγιος Νικόλαος. Μπροστά στην πόρτα της κλινικής λιποθύμησε. Ευτυχώς, τον είδαν ένας γιατρός και μια νοσοκόμα και τον μετέφεραν αμέσως στο χειρουργείο όπου του έραψαν τα τραύματα. Η διάγνωση που καταγράφηκε στο βιβλίο ασθενών της κλινικής ήταν «Θλαστικόν τραύμα αριστερής βρεγματικής χώρας μήκους 7 εκατοστών. Μικρά τραύματα παλαμών». Παρέμεινε στην κλινική για δέκα μέρες.

Οι συλληφθέντες Κύπριοι

Από ένα έγγραφο της Υπηρεσίας Πληροφοριών της Υποδιεύθυνσης Ασφαλείας Αθηνών με ημερομηνία 17.12.1973, αποδέκτη το υπουργείο Δημοσίας Τάξεως – Υπηρεσία Εθνικής Ασφαλείας με κοινοποίηση στο Κέντρο Αλλοδαπών και υπογεγραμμένο από τον διοικητή της, τον αστυνομικό διευθυντή Α΄ Γεώργιο Καρούζο, μαθαίνουμε ότι οι Κύπριοι που συνελήφθησαν κατά τη διάρκεια της καταστολής της εξέγερσης ήταν 21.[2] Το έγγραφο συντάχθηκε κατόπιν της υπ’ αριθ. 6640/37-269285 διαταγής του προαναφερόμενου αποδέκτη με ημερομηνία 26.11.Ι973, μία ημέρα μετά το πραξικόπημα Ιωαννίδη στις 25.11.1973:

Από τους 21 συλληφθέντες οι 16 συνελήφθησαν στις 16-17.11.1973, 2 στις 18 και 3 στις 19.11.1973. Από αυτούς ένας ήταν γιατρός, 6 φοιτητές της Ιατρικής, 5 της Νομικής (εκ των οποίων ο 1 της ΠΟΕ), 4 της Φιλοσοφικής, 2 της Φυσικομαθηματικής, ένας του Πολυτεχνείου (Σχολή Χημικών-Μηχανικών), ένας σπουδαστής της Σχολής Υπομηχανικών και ένας της Σχολής Τεχνολογικής Αναπτύξεως. Σε ό,τι αφορά την ηλικία τους, ένας ήταν 20 ετών, τρεις 21, έξι 22, δύο 23, τέσσερις 24, δύο 25 και τρεις 26.

Ο πλήρης κατάλογος των συλληφθέντων με τα στοιχεία ταυτότητας την εργασιακή ή φοιτητική ιδιότητα και τον τότε τόπο κατοικίας τους στην Ελλάδα έχει ως εξής.

«Ι.- Την 16-Ι7/11/1973 προσήχθησαν οι:

1)      ΜΠΕΣΙΟΣ Πέτρος του Αλεξάνδρου και της Παντελίτσας, γεν. τω 1953 εις Αμμόχωστον Κύπρου, σπουδαστής Σχολής Τεχνολογικής Αναπτύξεως, κάτοικος οδού Ίλιδος αριθ. 22 (ΙΔ΄. Α/Τ).

2)      ΧΡΙΣΤΟΦΙΔΗΣ Ρογύρος του Γαβριήλ και της Ελένης, γεν. τω1951 εις Κύπρον, φοιτητής Νομικής, κάτοικος οδού Μ. Ασίας 70.

3)      ΜΑΡΚΟΥΛΗΣ Γεώργιος του Παναγιώτου και της Αγγελικής, γεν. τω 1949 εις Κύπρον φοιτητής Ιατρικής, κάτοικος οδού Προύσσης 5 (ΚΒ' Α/Τ).

4)      ΦΙΛΙΠΠΟΥ Σωτήριος του Χαραλάμπους και της Κατίνας, γεν. τω 1948 εις Λευκωσίαν, Κύπρου, ιατρός, κάτοικος οδού Δαβάκη Πίνδου 36.

5)      ΤΡ0ΥΜΙΘΗΣ Αννίβας του Χαραλάμπους και της Βασιλικής, γεν. τω 1951 εις Κύπρον, φοιτητής Ιατρικής, κάτοικος οδού Ηγήμονος 3.

6)      ΣΥΜΕΩΝΙΔΗΣ Άλκης του Σίμου και της Μαρούλας, γεν. τω 1949 εις Κύπρον, φοιτητής Ιατρικής, κάτοικος οδού Αερ. Παπαναστασίου 24.

7)      ΕΥΛΟΓΗΜΕΝΟΣ Ιωάννης του Χαραλάμπους και της Ιωάννας, γεν. τω 1950 εις Κύπρον, φοιτητής Φυσικομαθηματικής, κάτοικος οδού Αερ. Παπαναστασίου 24.

8)      ΧΑΤΖΗΦΙΛΛΙΠΠΟΥ Φίλιππος του Ευσταθίου και της Αναστασίας, γεν. τω 1947 εις Κύπρον, φοιτητής Ιατρικής, κάτοικος οδού Ξενίας 4.

9)      ΧΑΤΖΗΠΑΥΛΟΥ Παύλος του Κων/νου και της Κρυστάλλως, γεν. τω 1952 εις Λευκωσίαν Κύπρου, φοιτητής Φυσικομαθηματικής, κάτοικος Λεωφ. Αλεξάνδρας 146.

10)   ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ Πέτρος του Χρήστου και της Ελένης, γεν. τω 1952 εις Κύπρον , σπουδαστής Σχολής Υπομηχανικών, κάτοικος οδού Μιχαλακοπούλου 180.

11)   ΣΤΥΛΙΑΝΟΥ Ανδρέας του Αδάμ και της Ειρήνης, γεν. τω 1951 εις Κύπρον, φοιτητή Νομικής, κάτοικος οδού Μαλανιδρουπόλεως 19-25 (ΙΔ' Α/Τ).

12)   ΜΑΝΟΣ Κων/νος του Χρήστου και της Τιμοθέας, γεν. τω 1951 εις Λάνια Λεμεσόν Κύπρου, φοιτητής Φιλοσοφικής, κάτοικος οδού Κάλβου 32.

13)   ΠΑΥΛΟΥ Φοίβος του Ανδρέου και της Ελπίδος, γεν. τω 1949 εις Κύπρον, φοιτητής Ιατρικής, κάτοικος οδού Φειδιππίδου 37.

14)   ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ Δημήτριος του Γαλαζή και της Βαρβάρας, γεν. τω 1947 εις Κύπρον, φοιτητής Ιατρικής, κάτοικος Αθηνών, οδός Ξενίας 4 - Αμπελόκηποι.

15)   ΑΓΑΠΙΟΥ Αγάπιος του Γεωργίου και της Στέλλας, γεν. τω 1948 εις Κύπρον, φοιτητής Νομικής, κάτοικος Ζωγράφου, οδός Πολυφήμου 17.

16)   ΣΤΥΛΙΑΝΟΠΟΥΛΟΣ Σάββας του Τρύφωνος και της Ευδοκίας, γεν. τω 1950 εις Λεμεσόν Κύπρου, φοιτητής Φιλοσοφικής, κάτοικος Βουλιαγμένης, Πλατεία Αγίου Ιωάννου 10.

ΙΙ.- Την 18-11-1973 προσήχθησαν οί:

1)      ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗΣ Ιωάννης του Χαραλάμπους και της Κλεοπάτρας, γεν. τω 1951 εις Λευκωσίαν Κύπρου, φοιτητής Νομικής, κάτοικος Αθηνών, οδός Κάλβου 137-Γκύζη.

2)      ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΙΔΗΣ Χριστόδουλος του Ξενοφώντος και της Σοφίας, γεν. τω1952 εις Πάφον Κύπρου, φοιτητής Φιλοσοφικής, κάτοικος Αθηνών, οδός Κερασούντος 6.

ΙΙΙ.- Την 19-11-1973 προσήχθησαν οί:

1)  ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ή ΤΣΑΓΚΑΡΗΣ Κωστάκης του Χριστοφόρου και της Παναγιώτας, γεν. τω 1949 εις Λεμεσόν Κύπρου, φοιτητής Π.0.Ε., κάτοικος Ζωγράφου, οδός Γκανογιάννη 14.

2)  ΜΑΝΩΛΗΣ Πέτρος του Στεφάνου και της Κυριακής, γεν. τω 1952 εις Πάφον Κύπρου φοιτητής Ε. Μ. Π. (Χημικός-Μηχανικός), κάτοικος Αθηνών, οδός Κομνηνών 53.

3)  ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ Γεωργάκης του Νικάνδρου και της Μαρούλας, γεν. τω 1951 εις Πάφον Κύπρου, φοιτητής Φιλοσοφικής, κάτοικος Αθηνών, οδός Κομνηνών 53.

Τα στοιχεία για τη συμμετοχή Κυπρίων στην εξέγερση του Πολυτεχνείου είναι μια ακόμη απόδειξη ότι ανάμεσα στην Ελλάδα και την Κύπρο έχουν σφυρηλατηθεί δεσμοί αίματος. Το πάθος για την ελευθερία και τη Δημοκρατία συνένωσε και τότε Έλληνες και Ελληνοκύπριους και μάλιστα σε πολύ δύσκολους καιρούς. Για αυτό και η συμβολή του ανθού της κυπριακής νεολαίας στον αντιδικτατορικό αγώνα δεν πρέπει να ξεχαστεί.

[1] Ο Ιερώνυμος Λύκαρης είναι συγγραφέας. Το βιβλίο του Πολυτεχνείο 1973, Το αίμα το αδικαίωτο ποτέ δεν ησυχάζει, (Η εξέγερση μέσα από τις καταθέσεις συγγενών νεκρών, τραυματιών και αυτοπτών μαρτύρων – Αστυνομικά ντοκουμέντα για τους νεκρούς και τους τραυματίες), Εκδόσεις Καστανιώτη 2023.

[2] Το έγγραφο περιλαμβάνονταν στο «Φάκελο 650» του Γραφείου Εθνικής Ασφαλείας της Αστυνομικής Διεύθυνσης Αθηνών, στον οποίο αρχειοθετούνταν απόρρητα έγγραφα που αφορούσαν την εξέγερση του Πολυτεχνείου. Μέρος των εγγράφων αυτών που σώθηκαν από την καταστροφή, τα δημοσίευσε για πρώτη φορά́ ο δημοσιογράφος Θοδωρής Ρουμπάνης σε επετειακό αφιέρωμα για την εξέγερση του Πολυτεχνείου στην εφημερίδα Έθνος στις 14-19.11.1994. Στο αφιέρωμα αυτό είχε δημοσιευθεί φωτογραφία της πρώτης μόνο σελίδας του εγγράφου με το εξής σχόλιο: «Ειδική ονομαστική κατάσταση με τους Κύπριους που συνελήφθησαν στη διάρκεια των γεγονότων τον Νοέμβριο του 1973, συντάχθηκε από την χουντική Ασφάλεια. Πολλοί Κύπριοι φοιτητές συμμετείχαν δραστήρια στο αντιδικτατορικό δημοκρατικό κίνημα. Η μεταχείριση που τους επεφύλασσαν οι δικτάτορες, ήταν ανάλογη με εκείνη των Ελλαδιτών φοιτητών. Η ανάκριση από τον Μάλλιο, τον Μπάμπαλη και το επιτελείο τους ήταν η ίδια. Όμως υπήρχε και κάτι “έξτρα” γι’ αυτούw: η απέλαση. Τα παιδιά αυτά ένιωσαν στο πετσί τους τη νεοφασιστική θηριωδία. Την ανοιχτή προδοσία θα την ένιωθε ολόκληρη η Μεγαλόνησος λίγους μήνες αργότερα. Το πραξικόπημα και η εισβολή. “Εθνικόφρονες” εναντίον του έθνους». Στα έγγραφα αυτού του φακέλου που μου παραχώρησε με περισσή́ γενναιοδωρία ο Θοδωρής Ρουμπάνης, βασίζεται το δεύτερο μέρος του βιβλίου μου.